O Διογένης ενώ έψαχνε με το φανάρι του να βρεί ένα ανθρώπινο ον
Ο Διογένης έθιξε αποκλειστικά κοινωνικά και ηθικά προβλήματα, χωρίς όμως να έχει συγκροτήσει ένα θεωρητικό σύστημα αξιών, αλλά με τις πράξεις του γελοιοποίησε, εξευτέλισε κυριολεκτικά τις κυρίαρχες κοινωνικές συμβάσεις, Η διδασκαλία του ήταν ουσιαστικά επαναστατική και ανατρεπτική για την τάξη που επικρατούσε τότε. Προσπάθησε με τα επιχειρήματα του, να αλλάξει την ανθρώπινη κοινωνία που είχε διαφθαρεί, και πίστευε ότι η ευτυχία που τόσο ψάχνει να βρεί ο άνθρωπος δεν βρίσκεται στα πλούτη , και στην εξουσία αλλά στη φυσική ζωή και πως μόνο με την αυτάρκεια, την λιτότητα, την αυτογνωσία και την άσκηση μπορεί να την εξασφαλίσει.
Τη σκέψη του απασχολούσαν αποκλειστικά κοινωνικά , και ηθικά προβλήματα.
Ηταν πολύ ετοιμόλογος και καυστικότατος απέναντι σε ανθρώπους υπερόπτες και ματαιόδοξους και χρησιμοποιούσε τον αστεϊσμό και το λογοπαίγνιο ως μέσο για τα διδάγματά του και οι Αθηναίοι τον αγαπούσαν , για την ετοιμότητα και την ευφυΐα του, με τις οποίες απαντούσε σε κάθε ερώτηση που του έκαναν, Ο ασκητισμός που ασκούσε και η φήμη του που γρήγορα διαδόθηκε προσέλκυσε ακόμη και τον Μέγα Αλέξανδρο που ήθελε πολύ να τον γνωρίσει από κοντά και να συνομιλήσει μαζί του.
Συζήτηση του Μέγα Αλέξανδρου με το Διογένη. Έργο του Αχιλλέα Βασιλείου στην κεντρική πλατεία Καλαμιών Κορίνθου
Ο Διογένης πίστευε πως ο άνθρωπος είναι από τη Φύση εφοδιασμένος με όλα όσα χρειάζεται και δεν έχει ανάγκη από περιττά πράγματα.
Ο άνθρωπος παραπλανημένος, μόνος του, δημιουργεί πλήθος τεχνητές ανάγκες και επιθυμίες, που τελικά τον υποδουλώνουν. Για τον Διογένη μόνο η ικανοποίηση των φυσικών αναγκών οδηγεί στην ευτυχία και καμία σωματική ανάγκη δεν μπορεί να θεωρηθεί ανήθικη, αφού η φύση τις δημιουργεί όλες. Ωστόσο, ακόμη και οι φυσικές ανάγκες μπορούν να δαμαστούν με την άσκηση, δηλαδή με το να ασκεί κάποιος το σώμα του, ώστε να περιορίζονται οι ανάγκες του στο ελάχιστο δυνατό. Αυτό θα βοηθήσει τον άνθρωπο να αποκτήσει αυτάρκεια: όσο πιο λίγες και απλές είναι οι ανάγκες του, τόσο πιο εύκολα θα μπορεί να τις ικανοποιεί. Η παράδοση στις σωματικές απολαύσεις συνιστά αδυναμία αλλά και αδικία.
Περιγελούσε τους ρήτορες που στους λόγους των έκαναν πολύ θόρυβο περί δικαιοσύνης αλλά ουδέποτε την εφάρμοσαν στη ζωή τους, καυτηριάζοντας την υποκρισία και τα ευτελή κίνητρα τα ενδεδυμένα με ωραία ιδανικά και συγκινητικές ιδεολογίες. Έλεγε ότι οι άνθρωποι αγωνίζονται να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο σε υλικά αποκτήματα, αλλά κανένας δεν αγωνίζεται να γίνει καλύτερος και αληθινός.Η περιφρόνηση του Διογένη προς το χρήμα, ήταν τόσο μεγάλη ώστε διακήρυττε να καταργηθεί ως μη αναγκαίο.
Ο Διογένης επεδίωκε ριζική μεταβολή και μεταμόρφωση της ανθρώπινης κοινωνίας και της διεφθαρμένης ανθρώπινης φύσεως. Οι άνθρωποι – έλεγε – έχουν πλασθεί από τη φύση με ευγενές μέταλλο, που το νόθευσαν όμως οι περιστάσεις. Γι’ αυτό, πρέπει να αναθεωρήσει τις αξίες του και τις πλαστές ανάγκες του, για να ξαναγίνει άνθρωπος,και να αποκτήσει την ύψιστη ευδαιμονία.
Αυτό θα το πετύχει με την αυτογνωσία και την κατανόηση. Επίσης ο Διογένης επιμένει στην αναγκαιότητα της επιστροφής του ανθρώπου στη φύση, κάτι που υποστήριξε πολύ αργότερα και ο ίδιος ο Ρουσσώ, που θεωρούσε τον «πολιτισμένο άνθρωπο» ένα άρρωστο ζώο.
Ο Διογένης ο Λαέρτιος, μας τον παρουσιάζει μέρα μεσημέρι, να περπατά στους δρόμους της Αθήνας κρατώντας ένα φανάρι στο χέρι ψάχνοντας να βρει έναν άνθρωπο.
Δε δημιούργησε ποτέ δική του οικογένεια και θεωρούσε τον εαυτό του ως «πολίτη του κόσμου» (κοσμοπολίτης).
Ο κύριος εκπρόσωπος της κυνικής φιλοσοφίας. Γεννήθηκε στη Σινώπη και μάλιστα ο θρύλος λέει την ημέρα που πέθανε ο Σωκράτης, και νέος ήρθε στην Αθήνα, για να μαθητεύσει στον ιδρυτή της κυνικής φιλοσοφίας και μαθητή του Σωκράτη, Αντισθένη. Ζούσε πότε στην Αθήνα, πότε στην Κόρινθο, όπου και πέθανε στα 323 π.Χ. σε βαθύ γήρας.
Ο Διογένης ο Λαέρτιος παραθέτει ένα κατάλογο των έργων του φιλοσόφου, από τα οποία όμως τίποτα δεν διασώθηκε, ενώ συνέλεξε αποφθέγματα, ανέκδοτα και λεπτομέρειες από το βίο του μεγάλου κυνικού.
Πολλά όμως που κυκλοφορούν είναι και επινοήματα των μεταγενεστέρων θαυμαστών του, όπως ο Δίων ο Χρυσόστομος ( Έλληνας ρήτορας, συγγραφέας και φιλόσοφος του 1ου αιώνα) που έγραψε ολόκληρο διάλογο που είχε ο φιλόσοφος με τον Μέγα Αλέξανδρο στον λόγο του «Περί βασιλείας».
Ο Διογένης ήταν εντυπωσιακά ετοιμόλογος και οι απαντήσεις του ήταν ευφυείς , και εύστροφες, αναδεικνύοντας το σπινθηροβόλο πνεύμα του.
«Πότε ο κόσμος ευημερεί;» ρωτήσανε τον Διογένη. «Όταν οι βασιλιάδες φιλοσοφούν και οι φιλόσοφοι βασιλεύουν»
Ο καλύτερος τρόπος να βασανίζεις τους εχθρούς σου είναι να έχεις πάντα καλή διάθεση.
Μια φορά πρόσεξε ένα μικρό παιδί να πίνει νερό από μια πηγή με τα χέρια του. Πέταξε τότε το κύπελλο λέγοντας: «Αυτό το μικρό παιδί με νίκησε στο θέμα της απλότητας».
Όταν ρωτήθηκε, ποιο είναι το κάλλιστο απόκτημα του ανθρώπου απάντησε: το θάρρος της γνώμης του.
Η φιλοσοφία μου χάρισε την ετοιμότητα να αντιμετωπίσω οποιαδήποτε στροφή της μοίρας.
Ο αθλητισμός ωφελεί μέχρι να κοκκινίσουν τα μάγουλά σου. Από κει και πέρα είναι βλαβερός και καταστρέφει το μυαλό.
Οι έντιμοι άντρες είναι εικόνες των θεών.
Στο θέατρο έμπαινε, ενώ οι άλλοι έβγαιναν. Όταν ρωτήθηκε για τον λόγο, απάντησε: «Σε όλη μου τη ζωή αυτό φροντίζω να κάνω».
Οι Σινωπείς με καταδίκασαν να φύγω κι εγώ τους καταδίκασα να μείνουν.
Ο θρίαμβος της νίκης του εαυτού μας είναι το στέμμα της φιλοσοφίας.
Όταν είναι κανείς νέος, είναι πολύ νωρίς. Όταν είναι γέρος, είναι πολύ αργά.
ΚΛΕΙΩ 