Μουσικός Φιλελληνισμός 1821

Το εμβληματικό ποίημα του Thomas Moore «The sky is bright – To Greece we give our shining blades» έχει μελοποιηθεί από τον Henry Bishop.

Στην εποχή της Ελληνικής Εθνεγερσίας αναπτύσσεται ένας φιλελληνισμός και στο χώρο της  μουσικής Πολλοί συνθέτες στην Ευρώπη εμπνεύστηκαν από το φιλελληνικό κίνημα που είχε επεκταθεί σε όλο τον κόσμο . Η θεματολογία περιλαμβάνει συχνές αναφορές και συγκρίσεις με την αρχαία ελληνική δόξα, καθώς και την ηρωική αντίσταση των αγωνιζόμενων Ελλήνων ενάντια στον βάρβαρο τύραννο.Οι Φιλέλληνες οργανώνονταν σε διάφορες ομάδες, υπό μορφή εταιρίας (société) ή κομιτάτου (comité) και οργάνωναν εράνους, δημοπρασίες ή απλές συνδρομές. Μια μορφή συγκέντρωσης πόρων ήταν οι περίφημες μουσικές βραδιές, όπου εκτελούνταν τα φιλελληνικά τραγούδια και ακολουθούσε έρανος υπέρ του αγώνα των Ελλήνων.Από τα 300 περίπου φιλελληνικά τραγούδια, που γράφτηκαν στην Ευρώπη και την Αμερική, πάνω από 200 γράφτηκαν στη Γαλλία. Από μεγάλους και διάσημους συνθέτες, όπως ο Berlioz και ο Rossini, ο Adam και ο Gounod, αλλά ακόμη και από ερασιτέχνες.

Héctor Berlioz, ένας διάσημος συνθέτης, ένας μεγάλος ΦιλEλληνας

Με ένα ξύλινο άλογο, έναν Δούρειο Ίππο ύψους 6 μέτρων και βάρους 3 τόνων  στη γενέτειρα του Έκτορα Μπερλιόζ, ξεκίνησε το Φεστιβάλ Μπερλιόζ στη γενέτειρά του Λα Κοτ Σεν Αντρέ, κοντά στη Γκρενόμπλ, αφιερωμένο στα 160 χρόνια από τον θάνατό του, στις 8 Μαρτίου του 1869, σε ηλικία 66 ετών.

Ο Δούρειος Ίππος ήταν αγαπημένο  σύμβολο ενός απο τα έργα του  του συνθέτη, «Τρώες»

Εκείνο τον καιρό ο ζωγράφος Ντελακρουά παρουσιάζει την «Σφαγή της Χίου» και τον «Θρήνο της Ελλάδας πάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου». Ο Μπερλιόζ βαθιά συγκινημένος με το δράμα της Ελληνικής Επανάστασης κι από τον θάνατο του φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα, συνθέτει το 1826 την «Ηρωική σκηνή από την Ελληνική Επανάσταση».Ο στενός φίλος του  Humbert Ferrand  γράφει, το 1825, το ποίημα «Η Ελληνική Επανάσταση» (Scène Héroïque: La Révolution Grècque) που ο Μπερλιόζ μελοποιεί για δύο Βαθύφωνους, Χορωδία και Ορχήστρα.

Scène héroïque (La révolution Grecque)

Héros Grec: Lève-toi, fils de Sparte! allons!… N’entends-tu pas
Du tombeau de Léonidas
Une voix accuser ta vengeance endormie?
Trop longtemps de tes fers tu bénis l’infamie,
Et sur l’autel impur d’un Moloch effronté
On te vit, le front ceint de mépris et de honte,
Préparer, souriant comme aux jours d’Amathonte,
L’holocauste sanglant de notre liberté.
Ô mère des héros, terre chérie,
Dont la splendeur s’éteint sous l’opprobre et le deuil!
Ce sang qui crie en vain, ce sang de la patrie,
Nourrit de vils tyrans l’indolence et l’orgueil!
Ô mère des héros, terre chérie.

Σήκω πάνω  παιδί της Σπάρτης, εμπρός, δεν ακούς την φωνή από τον τάφο του Λεωνίδα
Μια φωνή που κατηγορεί την αποκοιμισμένη εκδίκησή σου
Είναι πολύς καιρός που  με τα δεσμά σου, ευλογείς το κακό
Και στο βρώμικο βωμό ενός ιταμού Moloch (Μολώχ)
Σε είδε κάποιος το μέτωπό σου περικυκλωμενο απο  περιφρόνηση και ντροπή,
Ετοιμάσου , χαμογελώντας όπως στις μέρες της Αμαθόντε (πεταλούδα Μόρφο)
Το αιματηρό ολοκαύτωμα της ελευθερίας μας.
Ω μητέρα των ηρώων, λατρεμένη γη,
Της οποίας η λαμπρότητα σβήνει κάτω απο το σκοτάδι και πένθος!
Αυτό το αίμα που φωνάζει μάταια, αυτό το αίμα της πατρίδας,
Τρέφει τους κακούς τύραννους η τεμπελιά και η υπεροψία
Ω, μητέρα των ηρώων, αγαπητή γη.II. Choeur Prêtre Grec:

Mais la voix du Dieu des armées
A répandu l’effroi dans leurs rangs odieux.
Hellènes! rassemblez vos tribus alarmées;
L’astre de Constantin a brillé dans les cieux:
A ses clartés victorieuses, marchez en foule à l’immortalité!
Prêtre Grec et Héros Grec: Hellènes! rassemblez vos tribus alarmées;
L’astre de Constantin a brillé dans les cieux.
Prêtre Grec: A ses clartés victorieuses,
Héros! marchez en foule à l’immortalité!
Et demain de nos monts les cimes glorieuses
Verront naître l’aurore avec la liberté.
Héros Grec et Choeur: A ses clartés victorieuses,
Héros / Guerriers, marchons en foule à l’immortalité, etc.
Prêtre Grec et Choeur: Oui, la voix du Dieu des armées, etc.

III. Prière

Femmes: Astre terrible et saint, guide les pas du brave!
Que les rayons vaincus du croissant qui te brave
S’éteignent devant toi!
Héros, Prêtre, Choeur: Astre terrible et saint, etc.
Femmes: Que les fils de Sion, riches de jours prospères,
De la liberté sainte et du Dieu de leurs pères
Sans crainte bénisse la loi!
Choeur: Que les fils de Sion, etc.

IV. Final

Héros, Prêtre, Choeur: Des sommets de l’Olympe aux rives de l’Alphée
Mille échos en grondant roulent le cri de mort:
Partons /Partez !… le monde entier prépare le trophée
Que nous promet un si beau sort.
Quel bruit sur ces bords expire?…
Tyrtée éveille sa lyre,
Et la Grèce, en ce jour, oppose à ses bourreaux
Tout ce que son beau ciel éclaire de héros.
Ils s’avancent… et la victoire Rayonne sur leurs fronts poudreux;
La terre, belle encor de son antique gloire,
Retentit sous leurs pas nombreux.
Partons / Partez!… Des sommets, etc.
Aux armes!… le ciel résonne…
Harpes d’or, marquez nos pas!
Peuples!… guerriers!… l’airain tonne.
Nos fers ont soif de combats! Aux armes!

Από τις κορυφές του Ολύμπου μέχρι τις όχθες του Αλφειού                                                                                          Χίλιοι αντίλαλοι βουΐζοντας σπέρνουν τον ήχο του θανάτου                                                                                       ξεκινήσουμε, ξεκινήστε .. όλος ο κόσμος ετοιμάζει το  τρόπαιο                                                                                     που μας υπόσχεται ένα τόσο όμορφο πεπρωμένο.                                                                                                     Ποιος ήχος  εξασθενεί σ’ αυτές τις όχθες ;Ο Τυρταίος ξυπνάει τη λύρα                                                                         Και η Ελλάδα, αυτή τη μέρα αντιπαραθέτει στους δήμιούς της.                                                                            Τους καλύτερους ήρωες που φωτίζει ο όμορφος της ουρανός.                                                                  Προχωρούν… και η Νίκη αστραποβολεί στα μπαρουτιασμένα τους μέτωπα,                                                           η η γη, λαμπρή ακόμα από τη παλιά της δόξα σείεται κάτω από τα πολυάριθμα βήματά τους                            Ας ξεκινήσουμε , ξεκινήστε ..! από τις κορυφές Στ’ άρματα!… ο ουρανός αντηχεί…                                                 Χρυσές άρπες σημαδέψτε τα βήματά μας!  Λαοί!… πολεμιστές!… ο ορείχαλκος βροντά.                                         οι αλυσίδες μας διψούν για πόλεμο!  Στα όπλα!

LE JEUNE SPARTIATE AUX THERMOPYLES Cantate Musique de Charles CHAULIEU

Tandis que couronnés de lauriers et de fleurs, Les fiers enfants de Sparte aux champs de Thessalie Allaient mourir pour la patrie et frapper en mourant Ses lâches oppresseurs, sur son glaive appuyé Le jeune Cléomène qui par seize printemps Comptait son âge heureux, victime dévouée À la parque inhumaine, à la vie, au bonheur Fit ces tristes adieux : «De l’Eurotas charmant rivage, Beaux lieux où j’ai coulé mes jours, Doux berceau de mon premier âge, C’en est fait, adieu pour toujours. À peine entré dans la carrière, J’affronte l’homicide acier, Et dans Sparte bientôt, Ma mère me verra sur mon bouclier.» Mais déjà dans les airs la trompette résonne, Les guerriers de Lacédémone ont couru se ranger Sous leurs saints étendards. Dans leurs traits généreux le courage rayonne, La défaite du Perse éclate en leurs regards. Cléomène s’émeut, rougit de sa faiblesse, Et de ses compagnons, partageant le transport, Il redit avec eux, d’un ton plein d’allégresse Ce chant de victoire et de mort. «Marchons marchons avec courage Où le devoir guide nos pas, Si l’ennemi fuit cette plage, Que nous importe le trépas? Déjà notre heure est arrivée, Oui déjà Pluton nous attend. Ah, que la Grèce soit sauvée, Et son fils périra content!»

Ο ΝΕΟΣ ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ ΣΤΙΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ Καντάτα

Στεφανωμένα με δάφνες και λουλούδια τα περήφανα παιδιά της Σπάρτης στις πεδιάδες της Θεσσαλίας πηγαίνανε να πεθάνουν για την πατρίδα, Και  να κτυπήσουν τους δειλούς καταπιεστές τους πεθαίνοντας.

Στηριζόμενος στο σπαθί του, ο νεαρός Κλεομένης, δεκάξι ανοίξεων,  υπολόγιζε μια ευτυχισμένη ηλικία  , θύμα της απάνθρωπης Μοίρας, στη ζωή και στην ευτυχία το λυπημένο αντίο του είπε :

«Του Ευρώτα χαριτωμένη ακτή, όμορφοι τόποι όπου έχουν κυλήσει οι μέρες μου, γλυκό λίκνο της πρώτης μου ηλικίας, Ήρθε το τέρμα, αντίο για πάντα!

Μόλις εισερχόμενος στην μάχη  αντιμετωπίζω το θανατηφόρο ατσάλι  Και σε λίγο στη Σπάρτη επάνω στην ασπίδα μου θα με δει η μάνα μου.» Αλλά ήδη στον αέρα αντηχεί η σάλπιγγα, οι πολεμιστές της Λακεδαιμονίας έχουν παραταχθεί Κάτω απ’ τις ιερές σημαίες τους. Στα γενναία  χαρακτηριστικά τους ακτινοβολεί το κουράγιο, του Πέρση η ήττα στα βλέμματά  τους λάμπει. Ο Κλεομένης συνκινήθηκε,  κοκκινίζει απ’ την αδυναμία του και με τους φίλους του μοιράζοντας ενθουσιασμό μαζί τους με τόνο γεμάτο χαρά ξαναλέει αυτό το άσμα Νίκης και Θανάτου:

«Πάμε, πάμε με θάρρος όπου μας οδηγεί το καθήκον, αν φύγει ο εχθρός απ’ αυτή την ακτή τι μας νοιάζει ο θάνατος! Ήδη έφτασε η ώρα μας, ναι ήδη μας περιμένει ο Πλούτωνας Αχ! Να σωθεί η Ελλάδα, και ο υιός της ευχαριστημένος θα χαθεί!»

Ferdinand SOR   Ισπανός κλασικός κιθαρίστας και συνθέτης.

LE DERNIER CRI DES GRECS – Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΚΡΑΥΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Marche nocturne Musique de Ferdinand SOR Paroles de E. de TARADE

Marchons amis, avançons en silence Et pour jamais brisons d’indignes fers!

Voici l’instant d’une juste vengeance, Par nos exploits étonnons l’univers. Entendez-vous nos épouses captives? Sous nos efforts leurs cachots vont s’ouvrir.

De nos enfants j’entends les voix plaintives Marchons, marchons, il faut vaincre ou périr. Mais quels accents ont frappé ce rivage Dieu des Crétiens ce sont des chants français Ils vont des Grecs ranimer le courage De tels guerriers sont certains du succès De nos malheurs la coupe s’est tarie Un peuple ami saura nous secourir enfin les Grecs auront une Patrie Marchons, marchons il faut vaincre où périr!

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΚΡΑΥΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Νυχτερινό εμβατήριοΒαδίζουμε φίλοι, προχωράμε σιωπηλά, Και για πάντα να σπάσουμε τις ανάξιες αλυσίδες , Ιδού η στιγμή μιας δίκαιης εκδίκησης. Με τα κατορθώματα μας να καταπλήξουμε το σύμπαν. Ακούτε τις γυναίκες μας αιχμάλωτες? Με τις προσπάθειες μας  οι φυλακές τους θα ανοίξουν. Των παιδιών μας ακούω τις παραπονιάρικες φωνές, Πάμε, πάμε, πρέπει να νικήσουμε η να χαθούμε! Αλλά, ποίες κραυγές έχουν φτάσει σ’ αυτή την ακτή? Θεέ των Χριστιανών, είναι γαλλικά τραγούδια, να εμψυχώσουν  το θάρρος των ΕλλήνωνΤέτοιοι πολεμιστές σίγουρα θα πετύχουν ! Το ποτήρι των δυστυχιών έχει  στεγνώσει, Ένας φιλικός λαός θα ξέρει να μας βοηθήσει. Επιτέλους οι Έλληνες θα έχουν μία Πατρίδα! Προχωράμε προχωράμε , πρέπει να νικήσουμε ή να χαθούμε!

 

TO GREECE WE GIVE OUR SHINING BLADES    Συνθέτης  BISHOP HENRY ROWLEY

Στιχουργός  MOORE THOMAS

Ο Thomas Moore (1779-1852), ήταν ο πιο γνωστός ποιητής της Ιρλανδίας

Εκτός από την ποίηση και το συγγραφικό του έργο, ήταν μουσικός και σατιρογράφος σε εφημερίδες. Έγινε γνωστός με το προσωνύμιο “Ανακρέων Moore”, κατά τον διάσημο λυρικό ποιητή της αρχαιότητας.  Ήταν από τα πρώτα μέλη της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου, και συνδέθηκε φιλικά με τη Mary Shelley και τον Λόρδο Βύρωνα. Ήταν ένα από τα πρώτα πενήντα μέλη της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου. Μαζί με τον Λόρδο Βύρωνα υποστήριξε τον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα με χρήματα, οπλισμό και προπαγάνδα.

Στο ποίημά του, “The ghost of Miltiades“, ο Moore ασκεί κριτική σε όσους εμπλέκονται με μάλλον ιδιοτελείς σκοπούς στην “υπόθεση της ελευθερίας”:

“Of Liberty´s foes the worst are they/
Who turn to a trade her cause divine/
And gamble for gold on Freedom´s shrine“

“Της Ελευθερίας οι χειρότεροι εχθροί είναι εκείνοι/
Οι οποίοι μετατρέπουν σε εμπόριο τον θεϊκό της σκοπό/
Και στοιχηματίζουν σε χρυσάφι πάνω  της Ελευθερίας τον βωμό”

To 1826, εμπνευσμένος από τον Βύρωνα, ο Moore συνθέτει τη σειρά ποιημάτων “Evenings in Greece”. Η σκηνή εκτυλίσσεται στο νησί της Ζέας, γενέτειρας του Βακχυλίδη, του Σιμωνίδη και άλλων επιφανών προσώπων. Όπως αναφέρει ο ίδιος, συνέδεσε μια σειρά τραγουδιών σε ένα νήμα ποιητικής αφήγησης, ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν ως αναγνώστες, όσοι παρευρισκόμενοι δε μπορούσαν να τραγουδήσουν.

Ο θάνατος ενός Έλληνα πολεμιστή  (“The death of a Grecian warrior”) ένα ακόμη ποιήμα του.

Το εμβληματικό του ποίημα «The sky is bright – To Greece we give our shining blades» έχει μελοποιηθεί από τον Henry Bishop (1786 – 1855).

The sky is bright, the breeze is fair, and the main sail flowing full.

First line of chorus: Farewell, farewell, to Greece we give our shining blade.

«Ο ουρανός είναι φωτεινός, το αεράκι είναι όμορφο και το κύριο πανί ρέει γεμάτο.
Πρώτη σειρά χορωδιών: Αντίο, αντίο, στην Ελλάδα δίνουμε τη λάμψη μας.»

Η Ελληνική Επανάσταση εκτός από ξένους μεγάλους συνθέτες, ευαισθητοποίησε και Ελληνες που ζούσαν στο εξωτερικό. Ενας από αυτούς είναι ο Κωνσταντίνος Αγαθόφρων Νικολόπουλος (1786-1841) με καταγωγή από την Ανδρίτσαινα, γεννημένος στη Σμύρνη. Εζησε και πέθανε στο Παρίσι. Μαθητής του Fétis. Συγκέντρωσε μια βιβλιοθήκη 6500 τόμων την οποία δώρισε στην Ανδρίτσαινα το 1840. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας, συνεργάτης του Αδαμαντίου Κοραή  ανέπτυξε έντονη πατριωτική δράση. Μετά το ξαφνικό θάνατό του τα έργα του χάθηκαν ή εκποιήθηκαν. Στα διασωθέντα είναι 3 Ρομάντσες, οι 2 για φωνή και πιάνο και η άλλη για σοπράνο, γυναικεία χορωδία και πιάνο, τα χορωδιακά Domine Salvum, Le chant du Jeune Grec, μισοτελειωμένα τραγούδια .

Οι πρώτοι Έλληνες μουσουργοί, έζησαν και δημιούργησαν τον 19ο αιώνα στα ελεύθερα Επτάνησα και έφεραν σ’επαφή το αφυπνιζόμενο Ελληνικό Έθνος με το Ευρωπαϊκό πνεύμα. Εδώ δημιουργείται η πρώτη κίνηση έντεχνης μουσικής στην Ελλάδα:η Επτανησιακή Σχολή. Και είναι η μοναδική φορά που η Νεοελληνική μουσική συμβάδισε με την τρέχουσα Ευρωπαϊκή παραγωγή.

Ο Clemens Harris (1871-1897), Βρετανός πιανίστας και συνθέτης  πολέμησε στο πλευρό του Λορέντζου Μαβίλη κατά των Τούρκων και σκοτώθηκε στα Πέντε Πηγάδια στην Ηπειρο. Πρόλαβε και άφησε ένα Συμφωνικό ποίημα «Ο απολεσθείς Παράδεισος» (1895), έργα για πιάνο και μουσική δωματίου.

Αλλοι Φιλέλληνες συνθέτες με έργα τους εμπνευσμένα από την Ελληνική επανάσταση, είναι ο Ιταλός συνθέτης Antonio Pacini (1778-1866) «Meres Endormez vos enfants,» ο Γάλλος συνθέτης, μουσικολόγος, κριτικός και εκδότης Francois Castil-Blaze (1784-1857) «Depart de Grecs,», ο επίσης Γάλλος συνθέτης Georges Oslow (1784-1853)» La jeune Grecque» Ο Ιερώνυμος Πάγερ (1787-1895) από την Βιέννη είναι ένας ακόμη φιλέλληνας συνθέτης και εγραψε τη Φαντασία για πιάνο Ναυμαχία του Ναβαρίνου (1827) και ο Αλσατός συνθέτης κυρίως όπερας αλλά και μπαλέτων, έργων για ορχήστρα και κομματιών για πιάνο Ferdinand Hérold (1791-1833) Le dernier jour de Missolonghi