» ΤΟ ΝΕΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ»

Ε

«ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΕΚΔΟΣΗ 1801»  «Η ΒΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΝΟΜΟΣ» Jean-Jacques Rousseau

Ο άνθρωπος γεννήθηκε ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ.  Κι όμως, σ’ ολόκληρη τη γη είναι αλυσοδεμένος.»

Το κοινωνικό συμβόλαιο  αφορά ζητήματα για  την προέλευση της κοινωνίας και της νομιμότητας της εξουσίας του κράτους πάνω στο άτομο. Ο Ρουσσώ που διατύπωσε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου, προτρέποντας σε μια Ευρώπη που θα υποστήριζε τα δικαιώματα του ανθρώπου, πίστευε ότι η ‘αμεση δημοκρατία  ήταν ο καλύτερος τρόπος για την εξασφάλιση της γενικής ευημερίας, διατηρώντας παράλληλα την ατομική ελευθερία στο πλαίσιο ενός κράτους δικαίου.

Ουσιαστικά ονομάζει δημοκρατία την εξουσία των νόμων και μόνο και προβάλλει ως ιδανικό καθεστώς την ευνομία στην οποία  ερείδεται  όλη του η θεωρία.

Ο νόμος ισχύει επειδή οι πολίτες γνωρίζουν να ξεχωρίζουν το δημόσιο αγαθό από το επιμέρους συμφέρον.Η ζωή στη  Πολιτεία  του Ρουσσώ διδάσκει τη συναίνεση μέσα από σχέσεις ελευθερίας, ισότητας και αλληλοσεβασμού.

Το Κοινωνικό Συμβολαίο στρεφόταν εναντίον του υπάρχοντος τότε φεουδαρχικού καθεστώτος, όπου κυβερνούσε η αυθαιρεσία του μονάρχη και της αριστοκρατίας  και επικρατούσε η νομική ανισότητα των υπηκόων.

Η ιδέα  του Κοινωνικού Συμβολαίου καθιστούσε τους πολίτες υπεύθυνους όχι μόνο για την ίδρυση της κοινωνίας και του κράτους, αλλά και για τη συνεχή τήρηση των όρων της συμφωνίας ως κανόνων κοινωνικού βίου. Επίσης, τους έδιδε το δικαίωμα ν’ αποκαταστήσουν τη συμφωνία, όταν αυτή παραβιαζόταν από την εξουσία, προτρέποντας τους  στην ανυπακοή   την αντίσταση ακόμη και την επανάσταση στο δεσποτικό φεουδαρχικό κράτος.

Οι αντιλήψεις ενός λαού πηγάζουν από την οργάνωση του. Μ’ όλο που ο νόμος δε ρυθμίζει τα ήθη, αυτά γεννιούνται από τη νομοθεσία. Όταν η νομοθεσία αδυνατίζει τα ήθη εκφυλίζονται…

«Το κοινό καλό δεν μπορεί να καθοριστεί από το απλό στατιστικό σύνολο των ατομικών απόψεων, για παράδειγμα με την ψήφο. Επειδή η άθροιση τόσο εγωισμών δεν παράγει καθόλου αλτρουισμό ή κοινωνική συνείδηση. Η κοινωνικοί κανόνες πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ένα ηθικό χρέος και όχι ως μια υποχρέωση την οποία επιβάλει η συνύπαρξη. Το άτομο πρέπει να κοινωνικοποιηθεί, να εγκαταλείψει τον ατομικισμό για να μετατραπεί σε ένα ον συλλογικό, ικανό να σκέφτεται τους άλλους ως ένα σκοπό. Η κοινωνία πρέπει να κυβερνάται αποκλειστικά στη βάση του κοινωνικού συμφέροντος. »

«Ο ίδιος ο άνθρωπος,  είναι ο φορέας του φυσικού νόμου. Αυτό σημαίνει ότι οι μετέχοντες δεν είναι υπήκοοι αλλά πολίτες, γιαυτό ως ισότιμα μέλη ωφείλουν να εκφράζουν την ατομική τους βούληση ελεύθερα διαμορφώνοντας έτσι την κοινωνία προς το κοινό συμφέρον»

. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Ρουσσώ  έχει στο νού του το κλασσικό ιδεώδες της συμμετοχικής δημοκρατίας.

Ο Ρουσσώ θεωρεί ότι εφόσον η ανάγκη για δημιουργία της κοινωνίας πηγάζει απο μια κοινή ατομική βούληση, τότε συνεπάγεται ότι αυτό που το άτομο θεωρεί καλό και συμφέρον για τον εαυτό του είναι ταυτόχρονα καλό και συμφέρον για το σύνολο.

« Ο πολιτισμένος άνθρωπος είναι ένα άρρωστο ζώο»

Καθήκον της φιλοσοφίας είναι να απελευθερώσει τον άνθρωπο από τις αλυσίδες που του επιβάλει η κοινωνία, να τον οδηγήσει  στην πρωτόγονη ελευθερία.» Βασική αρχή του Ζαν Ζακ Ρουσώ αποτελούσε πάντα η ύπαρξη αλλά και η καταπολέμηση της ανισότητας

«Ο πολιτισμός και η πρόοδος δεν έχουν κάνει τους ανθρώπους ηθικά καλύτερους ή ευτυχέστερους. Στο τέλος ο πολιτισμός θα καταστρέψει όλα όσα μας κάνουν πραγματικά ανθρώπους». Ο Ρουσώ λέει «ο άνθρωπος δεν τόλμα πια να εμφανιστεί όπως πράγματι είναι».

Τα πολιτισμένα άτομα εμφανίζονται ευγενικά και γοητευτικά, αλλά στο βάθος είναι γεμάτα φόβο, καχυποψία, μίσος, προδοσία και κυνισμό. Είναι σαν μαριονέτες που τις κινεί η τάση για συμμόρφωση με τα κοινωνικά ήθη. Η ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι μια εξέλιξη αλλά ένας εκφυλισμός.

Το συμβόλαιο στο οποίο βασίζεται η κοινωνία πρέπει να διασφαλίζει ταυτοχρόνως την ατομική ελευθερία και το σεβασμό των κοινών κανόνων.»
Ο Ρουσσώ ως υπέρμαχος της ελευθερίας που πηγάζει από την ανθρώπινη φύση,. πίστευε πως οποιαδήποτε πολυτέλεια που προέρχεται από την ανάπτυξη της τεχνολογίας, έχει αρνητική επιρροή στον άνθρωπο, δημιουργώντας του   πρόσθετες-πλαστές ανάγκες.

Ο άνθρωπος του Ρουσσώ ζει στην φύση, ελεύθερος να ικανοποιεί τις φυσικές του ορέξεις. Ο φυσικός άνθρωπος είναι ευτυχισμένος, ζει ειρηνικά με τους συνανθρώπους του, χωρίς να θεωρεί ότι κάτι είναι δικό του, αλλά χωρίς να θεωρεί ότι και κάτι του απαγορεύεται. Ο φυσικός άνθρωπος είναι υγιής, έχει υπερανεπτυγμένες αισθήσεις, είναι συμπονετικός και κοινωνικός.

«Ο πρώτος άνθρωπος που περιέφραξε ενα κομμάτι γης και σκέφτηκε να πει «αυτό είναι δικό μου» και βρήκε ανθρώπους τόσο αφελείς ώστε να τον πιστέψουν ήταν πραγματικός θεμελιωτής της πολιτικής κοινωνίας. Απο πόσα εγκλήματα δεν θα είχε γλιτώσει το ανθρώπινο γένος αν κάποιος είχε βγάλει τους πασσάλους και σκεπάσει με χώμα τα χαντάκια και φώναζε στους συνανθρώπους του: Προσοχή στα λόγια αυτού του απατεώνα, είστε χαμένοι αν ξεχάσετε ότι οι καρποί της γης ανήκουν σε όλους και η ίδια η γη σε κανένα»

Η ιδιωτική περιουσία έχει αναπτύξει τον ατομισμό και την επίδειξη του εαυτού μας. Η ανάγκη για τους άλλους ανέπτυξε την κοινωνική υποκρισία.

Ο «πολιτισμένος «άνθρωπος από εκεί που ήταν ελεύθερος και ανεξάρτητος τώρα είναι υποταγμένος στο πλήθος των νέων αναγκών. Ζεί ουσιαστικά σαν σκλάβος ακόμα και αν είναι αφέντης, σκλάβους της   άπληστης φιλοδοξίας, και της διακούς επιθυμίας του για συσσώρευση πλούτου.

Ο φόβος, η απληστία, η άμετρη φιλοδοξία, ο φθόνος, η αντιπαλότητα  τυφλώνει και παρακινεί τους ανθρώπους να λειτουργούν με βάση το μικρονοικό συμφέρον τους , βλαπτοντας ο ένας τον άλλον .

Σε αυτή την «πολιτισμένη» κοινωνία όλα συντελούν στο να ωραιοποιούν και συγκαλύπτουν τις αλυσίδες που σέρνουν οι άνθρωποι, απο την ώρα που γεννιούνται ,που τους πνίγουν κάθε αυθόρμητο και υγιές συναίσθημα.

Η ανάγκη ήταν εκείνη που γέννησε τους θρόνους, οι επιστήμες και τέχνες ήταν εκείνες που τους εδραίωσαν.»

Για τον  Ρουσσώ, υπάρχει ένας απαρασάλευτος παράγοντας: το ήθος των ατόμων που ζουν στη κοινωνία. τα οποία θα επέτρεπαν τη θεμελίωση μιας τέτοιας δημοκρατίας; Αυτός που αναλαμβάνει να δώσει νόμους ή θεσμούς σε ένα λαό, , πρέπει «να αισθανθεί ικανός να αλλάξει, κατά το λεγόμενο, την ανθρώπινη φύση», και αυτό που εννοεί εδώ είναι: πρέπει να αρχίσει από τη μεταρρύθμιση των ηθών τους, διότι αυτό που «συντηρεί το πνεύμα των θεσμών στον λαό» είναι τα ήθη.

Στο έργο του «Αιμίλιος» , το οποίο αποτελεί την μεγαλύτερη επιστημονική του προσέγγιση αναφέρει: «αν είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος γεννιέται καλός και γίνεται μοχθηρός μόνο μέσα από την κακή επιρροή της κοινωνίας στην οποία ζει, η μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης μπορεί να γίνει το κατάλληλο  όργανο για να δημιουργηθεί μια ανθρωπότητα καινούρια και καλλίτερη.

Ο δάσκαλος, πράγματι, δεν πρέπει να διδάσκει κανέναν με άμεσο τρόπο αλλά να περιορίζεται, να διευκολύνει την  αυθόρμητη ανάπτυξη του μαθητή.

Όλες οι αντιλήψεις γεννιούνται από τη σχέση με το περιβάλλον. Επομένως η εκπαίδευση είναι εκείνη που διαμορφώνει τα μυαλά. Ο μαθητής, στον οποίο αντιπαραθέτονται τα διαφορετικά μαθήματα τους, δεν είναι σωστά εκπαιδευόμενος και δεν πρόκειται ποτέ να έρθει σε αρμονία με τον εαυτό του.

Εκείνος, αντίθετα, στον οποίο αυτές οι διδασκαλίες συμπίπτουν και έχουν τους ίδιους σκοπούς, είναι ο μόνος που προχωρά προς τον σκοπό του και ζει λογικά με τον εαυτό του. Μόνον αυτός είναι σωστά εκπαιδευόμενος.

Γεννιόμαστε αδύναμοι και έχουμε ανάγκη από δυνάμεις, γεννιόμαστε απροετοίμαστοι για τα πάντα και έχουμε ανάγκη από βοήθεια, γεννιόμαστε ανόητοι και έχουμε ανάγκη από κρίσεις. Όλα αυτά που δεν έχουμε από την γέννηση  και τα οποία έχουμε ανάγκη όταν μεγαλώνουμε, μας τα παρέχει η εκπαίδευση.

Η απόκτηση της εμπειρίας μας στα αντικείμενα που μας συγκινούν είναι η εκπαίδευση των πραγμάτων. Ο καθένας από εμάς, επομένως, είναι εκπαιδευόμενος από τριών ειδών δασκάλου.Δηλ. η φύση, οι συνάνθρωποι μας  και τα πράγματα.

Η εσωτερική ανάπτυξη των ιδιοτήτων μας, των ταλέντων μας , της δημιοργικής μας ικανότητας αλλά και του σώματος μας  είναι η εκπαίδευση της φύσης, ο τρόπος που διδασκόμαστε να χρησιμοποιούμε αυτήν την εκπαίδευση  στις συναλλαγές μας με τους άλλους ανθρώπους.  Η απόκτηση της εμπειρίας μας στα αντικείμενα που μας συγκινούν είναι η εκπαίδευση των πραγμάτων.

«Η εκπαίδευση πρέπει να βασίζεται στην προσωπική αναζήτηση του διδασκόμενου και μόνο.  Ο δάσκαλος δεν πρέπει να λειτουργεί σαν αυθεντία, αλλά χρειάζεται μόνο να θέτει ερωτήματα και να οδηγεί τον μαθητή στην ανακάλυψη των απαντήσεων.

Το έργο χωρίζεται σε πέντε «βιβλία»: τα τρία πρώτα αφορούν το παιδί Αιμίλιο, το τέταρτο τον έφηβο και το τελευταίο σκιαγραφεί την εκπαίδευση του θηλυκού ισοδυνάμου του, της Σοφία, και την καθημερινή και κοινωνική ζωή του Αιμίλιου.  Ο Αιμίλιος απαγορεύθηκε και κάηκε στο Παρίσι και τη Γενεύη αμέσως μόλις κυκλοφόρησε αλλά κατά τη Γαλλική Επανάσταση, ο Αιμίλιος αποτέλεσε την έμπνευση για την αναδόμηση του εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος της Γαλλίας.»

Οι αντιλήψεις ενός λαού πηγάζουν από την οργάνωση του. Μ’ όλο που ο νόμος δε ρυθμίζει τα ήθη, αυτά γεννιούνται από τη νομοθεσία. Όταν η νομοθεσία αδυνατίζει τα ήθη εκφυλίζονται…

Διακόσια χρόνια μετά ο Κορνήλιος Καστοριάδης , βαθειά επηρεασμένος από τον Ρουσσώ μας μιλά για το δημιούργημα του κοινωνικού φαντασιακού, της θεσμικής κοινωνίας που συγκροτείται από τις κοινωνικές φαντασιακές σημασίες. Μας εξηγεί ότι το λάθος που κάνουν όλες οι ιδεολογίες  είναι ότι καταλήγουν σε   χαοτικές οικονομικές θεωρίες και κρίσεις, αναλώνονται σε μία στείρα πολιτική και κομματική γραφειοκρατία    αποκλείοντας τον ανθρώπινο παράγοντα.

Σήμερα η παγκόσμια  κρίση, ανέδειξε το μεγάλο πρόβλημα των κοινωνιών, που είναι η κατάχρηση εξουσίας, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , η χειραχώγηση της πολιτικης δημαγωγίας και είναι επιτακτική ανάγκη για ένα ΝΕΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ.

Αυτό σημαίνει μια διαφορετική οργάνωση της πολιτείας,   μια νέα σχέση ανάμεσα στους πολίτες και το κράτος, βασισμένη στο αίσθημα του ΔΙΚΑΙΟΥ, ΜΕ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΣΕ ΑΡΜΟΝΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΦΥΣΗ!!!

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΡΟΥΣΣΩ  ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΕΞΙ ΤΟΥ ΧΕΡΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΕΝΩ ΜΕ ΤΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΦΩΤΙΖΕΙ ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΗΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. ΜΙΑ ΑΝΑΠΟΔΟΓΥΡΙΣΜΕΝΗ ΒΑΡΚΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΗ, ΕΝΑ ΙΕΡΕΑ ΚΑΙ ΕΝΑ ΕΠΙΣΚΟΠΟ ΠΟΥ ΠΝΙΓΟΝΤΑΙ  Jean Baptiste Chapuy 1760 ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΓΑΛΛΙΑΣ.