Δε σε ψήνει η ζέστη; Δε σε τσαλαπατάει το πλήθος;
Δεν είναι δύσκολο να πλυθείς;
Η βροχή δε σε μουσκεύει ως το κόκαλο;
Δε σε πειράζει ο θόρυβος, η φασαρία και οι άλλες ενοχλήσεις;
Κι όμως, μου φαίνεται πως άνετα, μετά χαράς μάλιστα, τ’ ανέχεσαι όλα αυτά μόλις σκεφτείς το μοναδικό θέαμα που θ’ αντικρίσεις».
Επίκτητος, 1ος αιώνας μ.Χ. ΓΙΑ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ
Οι πρώτοι ολυμπιακοί αγώνες οργανώθηκαν το 776 π.Χ. από τότε και επί 1100 χρόνια, οι αγώνες γινόταν κάθε 4 χρόνια .
Πολλοί θεωρούνται σαν ιδρυτές των Ολυμπιακών Αγώνων, όπως ο βασιλιάς Πέλοπας, ο Ιδαίος Ηρακλής, ο Αέθλιος βασιλιάς της Ήλιδας, απ’ όπου προήλθε και η λέξη αθλητής, και ο γνωστός μας Ηρακλής.
Ιστορικά ,όπως αναφέρει ο Στράβωνας, οι αγώνες ξεκίνησαν από τους Ηρακλείδες και αρχικά είχαν καθαρά τοπικό χαρακτήρα για να φθάσουμε στο βασιλιά Ίφιτο, τον ανακαινιστή του θεσμού, απόγονος του Όξυλου , που ήταν ο εμπνευστής .
Ο Ίφιτος που είχε κουραστεί να λεηλατείται η Ήλιδα όπου βρίσκονταν το θρησκευτικό κέντρο της Ολυμπίας , από στρατούς των μεγάλων γειτονικών κρατών, που πολεμούσαν μεταξύ τους, και πήγαιναν να λύσουν τις διαφορές τους στο έδαφός του,ζήτησε την βοήθεια, το έτος 784 π.Χ. από το μαντείο των Δελφών, για να βρεί την λύση. Ο Απόλλωνας του απάντησε να οργανώσει στην Ολυμπία αθλητικούς αγώνες που τόσο τους αγαπούν οι Θεοί.
Ο Ίφιτος με την βοήθεια του Λυκούργου, βασιλιά και νομοθέτη της Σπάρτης, οργάνωσε αυτούς τους αγώνες , αφού συμφώνησαν όλοι να θεωρηθεί η Ήλιδα ουδέτερο έδαφος.
Το κείμενο της συνθήκης αυτής γράφτηκε πάνω σε έναν δίσκο που φυλασσόταν στο Ηραίον και αποτελεί τη «Ιερή Ανακωχή .
Ο Ίφιτος, γεμάτος ευγνωμοσύνη, αποφάσισε την τέλεση στην Ολυμπία, κάθε τέσσερα χρόνια, κατά την πρώτη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο, έναν αγώνα ανάμεσα στους δρομείς δύο πόλεων: της Πίσας και της Ήλιδας.
Το διάστημα που μεσολαβούσε από τη λήξη των αγώνων έως την αρχή των επόμενων, ονομάζονταν Ολυμπιάς, όρος που χρησιμοποιούνταν για να δηλώσει και τους ίδιους τους αγώνες. Τις Ολυμπιάδες πρώτος αρίθμησε ο Ιππίας ο Ηλείος και μετά συνέχισε ο Αριστοτέλης.
Χρειάστηκαν οχτώ χρόνια στον Ίφιτο για να ετοιμάσει τους αγώνες ως το 776 π.ε. όπου και πραγματοποιήθηκαν οι πρώτοι επίσημοι Ολυμπιακοί Αγώνες, και οι οποίοι ήταν αφιερωμένοι στον Δία.
Πραγματοποιήθηκε το πρώτο αγώνισμα ταχύτητας σε απόσταση 192,27 μέτρων, και δεν το διάλεξαν κατά τύχη. Αντιπροσώπευε 600 φορές το μήκος του ποδιού του Ηρακλή. Σύμφωνα με το μύθο οχτώ αιώνες νωρίτερα, ο Ηρακλής είχε φτάσει στην Ολυμπία, και αφού εξόντωσε τον τύραννο Αυγεία και καθάρισε τους περίφημους σταύλους του, οργάνωσε έναν αγώνα δρόμου για να ευχαριστήσει τους Θεούς, μετρώντας μία απόσταση με το πόδι του -το στάδιο – στην οποία συναγωνίστηκαν τα αδέλφια του, ο Επίδημος, ο Ίδας, ο Αϊονος και ο Λάσος.
Αργότερα προστέθηκαν και άλλα αγωνίσματα. Ο δίαυλος ,δρόμος 2 σταδίων, το 720 π.Χ. ο δόλιχος ,δρόμος 24 σταδίων. Το πένταθλο (άλμα, δίσκος, ακόντιο, δρόμος και πάλη προστέθηκε η πυγμαχία, αγώνες τεθρίππων (αρματοδρομίες, άρματα με 4 άλογα), το παγκράτιο ,μίγμα πάλης & πυγμαχίας, οπλιτοδρομία, και τέλος, αγώνες κηρύκων και σαλπιγκτών .
H Ολυμπία υπήρξε ένα διεθνές πολιτιστικό κέντρο , και συγκέντρωνε πλήθος κόσμου. Έλληνες και ξένοι ποιητές, φιλόσοφοι, καλλιτέχνες, ιστορικοί, πολιτικοί, βασιλιάδες κ.α., έρχονταν ως εδώ για να παραστούν τόσο στις τελετές και στους αγώνες, καθώς και για να συμμετέχουν σε κάθε είδους ανταλλαγή, από ιδέες ως προϊόντα παραγωγής.
Οι αθλητές παρουσιάζονταν ένα μήνα πριν αρχίσουν οι Αγώνες στην «Ελίν» δηλαδή την πόλη που τους φιλoξενούσε, αλλά η οργάνωση και η επίβλεψη της τήρησης των κανόνων ανατίθεται στους Ελλανοδίκες, η Επιτροπή. Αρχικά ο θεσμός ήταν κληρονομικός και ισόβιος, αργότερα όμως η εκλογή τους γινόταν με κλήρο ανάμεσα σε όλους τους Ηλείους Πολίτες. Εκλέγονταν για μια Ολυμπιάδα και η εκπαίδευσή τους διαρκούσε δέκα μήνες. Εκτός όμως από την οργάνωση των αγώνων έργο τους ήταν και η απονομή βραβείων. Μπορούσαν ακόμα να επιβάλλουν ποινές ή και να αποκλείσουν αθλητές.
Δύο ημέρες μετά την έναρξη των αγώνων η πομπή των αθλητών ξεκινούσε από την Ελίν για να καταλήξει στην Ολυμπία όπου την υποδέχονταν τα πλήθη των θεατών που είχαν έρθει για να παρακολουθήσουν τους Αγώνες. Οι τελετές άρχιζαν με τον επίσημο όρκο που απαγγέλλονταν από τους αθλητές στο Βωμό του Ορκίου Διός, στο Βουλευτήριον, όπου ορκίζονταν ότι θα διαγωνιστούν τίμια και ότι θα σεβαστούν τους κανόνες.
Στο μηνιαίο χρονικό διάστημα παραμονής τους στην Ολυμπία, είχαν μία ειδική εκπαίδευση όπου ενεργοποιούνταν τα ηθικά και ψυχολογικά στοιχεία των αθλητών, χωρίς τα οποία, ο κάθε άνθρωπος είναι ελλιπής. Μόνο με την σωματική άσκηση, και χωρίς την καλλιέργεια των ψυχονοητικών του φορέων, ο άνθρωπος γίνεται «ρηχός» και κτηνώδης, όπου δύσκολα ελέγχει την σωματική του υπεροχή, ισχύοντας έτσι το «δίκαιο του ισχυροτέρου».
Οι αθλητές διδάσκονταν λοιπόν, μία Αγωνιστική Ηθική, θεμελιωμένη από τις Αρετές της Ανδρείας και της Σωφροσύνης, ενώ τις αρετές της Σοφίας και της Δικαιοσύνης, επιτελούσαν οι Ιερείς και οι Ελλανοδίκαι αντίστοιχα.
Η Αρετή της Ανδρείας, με την Σωφροσύνη, και την ταπεινότητα της καρδιάς , συμβάλλουν στην ατομική διαμόρφωση του χαρακτήρα του αθλητή, προσφέροντας τον καλύτερο και ιδανικό εαυτό του, στην κοινωνία καθώς επίσης συμβάλλοντας μέσω του Θείου Ολυμπιακού Πνεύματος στο κοινωνικο-πολιτικό «Γίγνεσθαι»
Έτσι, το Ολυμπιακό Αγωνιστικό Πνεύμα με την ευγενή άμιλλα και ηθική που κηρύττει συντελεί στην γονιμοποίηση νέων ευγενών ανθρώπων και αποτελεί μία μυητική πορεία του Ανθρώπου-Πολεμιστή, που έχει γνωρίσει το Ιδεώδες του Ολυμπισμού.
‘Όσοι από τους αθλητές παραβίαζαν τον όρκο τους, δηλαδή δείλιαζαν στον αγώνα, εκβίαζαν ή εξαγόραζαν τον αντίπαλο, η Ολυμπιακή Βουλή επέβαλε χρηματικό πρόστιμο, στους μεν και στους δε, καθώς και στην πολιτεία απ’ όπου προέρχονταν. Τέτοια πρόστιμα επιβλήθηκαν σε αρκετούς, τα οποία χρηματοδότησαν την κατασκευή μιας ολόκληρης σειράς από χάλκινα αγάλματα του Δία, ονομάζονταν «Ζάνες» και τα τοποθετούσαν μπροστά στην είσοδο του σταδίου για να υπενθυμίζουν το ήθος των αγωνιστών.
Μέχρι το 632 π.Χ. οι Αγώνες διαρκούσαν 1 έως 3 ημέρες, ενώ από τον 5ο αιώνα και έπειτα η διάρκειά τους επεκτάθηκε στις 5 ημέρες, και επεκτάθηκε ακόμα περισσότερο, στις 7 ημέρες, από γνώσεις που πήραμε από αποσπάσματα του Φιλόστρατου, του Παυσανία, του Πλούταρχου και του Λουκιανού.
Γύρω από το Ολυμπιακό Στάδιο που μπορούσε να χωρέσει 40 – 60.000 θεατές, ξεφύτρωνε ένα χωριό από σκηνές που στέγαζε τους επισκέπτες.
Όταν πλησίαζε ο καιρός για την διεξαγωγή των αγώνων οι σπονδοφόροι, οι οποίοι κρατούσαν κλαδιά ελιάς, διαλαλούσαν το μήνυμα της Ολυμπιακής Εκεχειρίας , που αρχικά είχε διάρκεια ενός μήνα και αργότερα έφτασε τους τρεις .
Την πρώτη ημέρα γίνονταν οι διάφορες προετοιμασίες των τελετών και οι προσφορές στους Θεούς. Κατόπιν οι αθλητές -παρουσία του Ολυμπιακού Θρησκευτικού Συμβουλίου- ορκίζονταν στον Όρκιο Δία, τον Θεό ρυθμιστή της φυσικής και ηθικής τάξης του Κόσμου, πως θα τηρήσουν στους αγώνες τις εντολές της αγωνιστικής ηθικής. Την τελευταία ημέρα γίνονταν η επινίκια γιορτή, όπου γιορτάζονταν οι νικητές καθώς και το νικηφόρο Ολυμπιακό Πνεύμα
Στους αγώνες συμμετείχαν μόνο οι ελεύθεροι Έλληνες πολίτες. Για να γίνει κανείς δεκτός σε αυτούς, έπρεπε επίσης να έχει γυμναστεί σοβαρά επί δέκα μήνες και να έχει πάρει μέρος σε μία προεξάσκηση 30 ημερών πριν από την έναρξη των αγώνων. Δικαίωμα συμμετοχής είχαν όλοι οι Έλληνες πολίτες που δεν είχαν διαπράξει φόνο ή ιεροσυλία. Απαγορεύονταν η συμμετοχή στους βάρβαρους και στους δούλους. Στις μέρες των αγώνων απαγορευόταν η είσοδος στις γυναίκες (εκτός κι αν ήταν ιππείς). Μόνο η Ιέρεια της Θεάς Δήμητρας, Χαμύνης μπορούσε να τους παρακολουθήσει καθισμένη στον βωμό της Θεάς. Η τιμωρία των γυναικών που θα παρέβαιναν τον απαγορευτικό νόμο ήταν θάνατος με κατακρήμνισμα από το όρος Τυπαίο. Ωστόσο, η μητέρα ενός αθλητή, η Καλλιπάτειρα, δεν άντεξε στην ευχαρίστηση να δει το γιο της που αγωνίζονταν. Παρόλο όμως που μεταμφιέστηκε σε γυμναστή την αναγνώρισαν . Της έδωσαν χάρη, γιατί ανήκε σε οικογένεια διάσημων αθλητών, αλλά για να αποφύγουν παρόμοια περιστατικά, υποχρέωσαν τους γυμναστές και τους αθλητές να παρουσιάζονται στο στάδιο ολόγυμνοι.
Οι αθλητές στην αρχαιότητα αγωνίζονταν μόνο για την δόξα αφού μοναδικό έπαθλο ήταν ο κότινος, ένα στεφάνι αγριελιάς από το ιερό δέντρο της Ολυμπίας. Έπαθλο που θεσπίστηκε κατόπιν εντολής του Μαντείου των Δελφών. Ο Κόροιβος, ήταν ο πρώτος Ολυμπιονίκης της ιστορίας.
Ανυπολόγιστη ήταν η ηθική σημασία της νίκης, αφού Ολυμπιονίκης όταν επέστρεφε στην πόλη του απολάμβανε μεγάλες τιμές. Κατεδαφιζόταν ένα μέρος των τειχών της πόλης, και από εκεί έμπαινε ο νικητής. Αναγράφονταν τα ονόματά τους σε στήλες, οι γλύπτες φιλοτεχνούσαν ανδριάντες τους και λατρεύονταν σαν ήρωες μετά τον θάνατό τους , αφού η πόλη έμπαινε αμέσως κάτω από την προστασία των Θεών. Ωστόσο η σημαντικότερη τιμή για έναν Ολυμπιονίκη ήταν το δικαίωμα να τοποθετήσει το άγαλμά του στην ιερή Άλτη.
Γύρω στα 350 π.Χ. οι Ολυμπιακοί Αγώνες έφτασαν στο αποκορύφωμά τους.
Οι αγώνες όμως αρχίζουν να φθείρονται μετά την ρωμαϊκή εισβολή το 146 π.ε. και αρχίζουν να μετατρέπονται σε δημόσια θεάματα Οι αθλητές και οι κριτές εξαγοράζονται και φυσικά χάνεται η ομορφιά και η αίγλη του θεσμού.
Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, ο αυτοκράτορας Ανατολής και Δύσης, Θεοδόσιος Α’, θεωρώντας πως οι αγώνες ήταν ένα υπόλειμμα της ειδωλολατρείας αποφάσισε να τους καταργήσει. Έτσι οι αγώνες της 286ης Ολυμπιάδας το 393 μ.ε. υπήρξαν οι τελευταίοι της αρχαιότητας. Ένα έτος μετά η Ολυμπία λεηλατείται , απο Βυζαντινούς και Γότθους και το 426 ο Θεοδόσιος πρόσταξε να ξηλώσουν και να κάψουν ότι απέμεινε από τον ένδοξο τόπο της Ολυμπίας.
Εκατό χρόνια αργότερα, το 526, ο ποταμός Αλφειός ξεχείλισε, σκεπάζοντας τον Ολυμπιακό χώρο με άμμο και λάσπη. Μια σελίδα της Ιστορίας είχε πλέον κλείσει. Θα εξαφανίζονταν όμως για πάντα εκείνη η μεγάλη και θαυμαστή ανθρώπινη ιδέα;
Δεκατρείς αιώνες μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της Ολυμπίας, ανάμεσα στο 1875 και στο 1881, μια ομάδα Γερμανών αρχαιολόγων, με επικεφαλής τον ιστορικό Έρνστ Κούρτιους, έβγαλε στο φως τα ερείπια της Ολυμπίας, ξεθάβοντας 130 αγάλματα και πολυάριθμα ίχνη της μεγάλης εποχής. Αυτή η ανακάλυψη προκάλεσε στην Ευρώπη μία αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Σε ένα συνέδριο στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης με την βοήθεια του βαρώνου Πιέρ ντε Κουμπερτέν αποφασίστηκε να διεξαχθούν οι πρώτοι μοντέρνοι Ολυμπιακοί αγώνες το 1896 στην Αθήνα Έτσι γεννήθηκε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) για να διοργανώσει τους Αγώνες με πρώτο πρόεδρο τον Έλληνα Δημήτριο Βικέλα.
Στις 6-15 Απριλίου 1896 η τέλεση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων πραγματοποιήθηκε με μεγάλη λαμπρότητα στην Αθήνα, , στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο. Η νίκη του Σπύρου Λούη, από το Μαρούσι, αποτέλεσε το μεγάλο γεγονός των πρώτων εκείνων Ολυμπιακών Αγώνων και το όνομα του πέρασε στην ιστορία
Στην Αθήνα πρωτακούστηκε ο Ολυμπιακός Ύμνος που έγραψε ο Κ. Παλαμάς και την μελοποίηση συνέθεσε ο Κερκυραίο μουσουργός Σπ. Σαμάρας ο οποίος ήρθε ειδικά στην Αθήνα, το 1896, για να διευθύνει την ορχήστρα με 200 μέλη και την χορωδία που αποτελούνταν από άλλα τόσα άτομα.
«Αρχαίο Πνεύμ’ αθάνατο, αγνέ πατέρα
του ωραίου, του μεγάλου και τ’ αληθινού,
κατέβα, φανερώσου κι άστραψ’ εδώ πέρα
στη δόξα της δικής σου γης και τ’ ουρανού.
Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι,
στων ευγενών αγώνων λάμψε την ορμή,
και με τ’ αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι
και σιδερένιο πλάσε κι άξιο το κορμί.
Κάμποι, βουνά και πέλαγα φέγγουν μαζί σου
σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός,
και τρέχει στο ναό εδώ προσκυνητής σου,
Αρχαίο Πνεύμ’ αθάνατο, κάθε λαός.
ΚΛΕΙΩ 